۲۰ شهریور ۱۴۰۰
سوختگی چیست؟ سوختگی باعث آسیب به لایه‌های پوست می‌شود. سوختگی عمیق می‌تواند به آسیب بافتی (چربی و عضلات) منجر شود یا حتی به استخوان صدمه بزند. آسیب‌های سوختگی می‌تواند از طرق مختلفی باشد
• شعله: تماس با آتش و شعله
• شعله ناگهانی: گرمای ناشی از انفجار در مواد محترقه
• سوختگی با مایعات داغ: تماس با مایعات داغ یا بخار داغ آنها
• روغن: تماس با روغن داغ
• تماس: تماس طولانی مدت با اجسام یا مواد داغ
• الکتریسیته: الکتریسیته از درون بدن می‌گذرد و باعث گرم شدن پوست و بافت‌های زیرین می‌شود.
• شیمیایی: تماس با مواد شیمیایی، مانند اسیدها و مواد قلیایی
درجه‌های مختلف سوختگی چیست؟
• سوختگی درجه یک: خفیف‌ترین نوع سوختگی است که به سوختگی سطحی نیز شناخته می‌شود. سوختگی درجه یک، تنها به اپیدرم آسیب می‌زند که اولین لایه پوست است. سوختگی درجه یک معمولا عفونت نمی‌کند و جای زخم باقی نمی‌ماند. پوست ممکن است قرمز و دردناک شود که طی ۳تا۵ روز التیام می‌یابد. آفتاب‌سوختگی نمونه‌ای از سوختگی درجه یک است.
• سوختگی درجه۲: سوختگی جزئی لایه‌ها نیز نامیده می‌شود. این نوع از سوختگی سبب آسیب به لایه‌های اپیدرم و درم می‌شود. درم، دومین لایه پوست است. سوختگی درجه۲ دردناک است. این آسیب در ناحیه مورد نظر می‌تواند باعث تورم و همراه با قرمزی و تاول در این ناحیه باشد. پوست آسیب‌دیده معمولا مجدد رشد می‌کند مگر این که عفونی شده یا جراحت عمیق باشد. با این همه سوختگی درجه دو عمقی خیلی دیر خوب می شود و بهتر است مانند سوختگی درجه ۳ با پیوند پوست درمان شود.
• سوختگی درجه۳: در تمام لایه‌ها اتفاق می‌افتد. این نوع سوختگی از میان بافت‌های اپیدرم و درم عبور کرده و بافت‌های عمیق‌تری را تحت تاثیر قرار می‌دهد که می‌تواند سبب آسیب یا تخریب شود. ناحیه سوخته می‌تواند ظاهری سوخته و ممکن است دارای رنگ سیاه، سفید و قرمز پررنگ باشد. این مناطق معمولا بی‌حس بوده یا دارای حس کمی هستند. سوختگی درجه۳ به صورت خود به خودی بهبود پیدا نمی‌کند، بنابراین گاهی پیوند پوست ضروری خواهد بود.
• سوختگی درجه۴: سوختگی عمیقی است که باعث از بین رفتن چربی پوست، عضلات و گاهی اوقات استخوان می‌شود.
چگونه اندازه سوختگی در پوست تخمین زده می‌شود؟
سطح کلی بدن (TBSA) میزان سوختگی در بدن بر اساس درصد (%) بیان می‌شود. برای تخمین اندازه سوختگی، متخصصان بالینی از فرمولی استفاده می‌کنند که شامل سن فرد آسیب‌دیده و نموداری به نام قانون نه ( که در زیر نشان داده شده) است. این یکی از معمول‌ترین شیوه‌ها برای تخمین میزان سوختگی است. سوختگی درجه یک شامل محاسبات درصد سوختگی TBSA نیست.
ریه‌ها می‌توانند بسوزند؟
اگر دود یا گازهای سمی استنشاق شود، می‌تواند سبب آسیب به ریه‌ها شود. متخصصان بالینی آن را جراحت استنشاقی می‌نامند. این نوع از آسیب اغلب در زمانی که فرد آسیب‌دیده برای مدت طولانی در یک محیط محصور شده گیر می‌افتد دیده می‌شود. میزان آسیب به نوع گاز استنشاق شده و دود و ذرات استنشاق شده و مدت قرار گرفتن در معرض آن بستگی دارد.
شدت سوختگی چگونه ارزیابی می‌شود؟
متخصصان بالینی موارد زیادی را برای مشخص کردن شدت سوختگی در نظر می‌گیرند:
• درجه (عمق) سوختگی
• اندازه میزانی از پوست که دچار سوختگی شده است.
• سن در فرد آسیب‌دیده
• سایر عوامل موثر شامل محل سوختگی، استنشاق گازهای سمی و دود حاصل از آنها، نوع سوختگی، سایر آسیب‌های بعد از جراحت (شکستگی استخوان ) و سایر موارد سلامت (دیابت، مشکلات قلبی و اعتیاد به الکل).
قسمت‌های اهدا کننده و پیوند پوست چیست؟
پیوند پوست لایه نازکی از پوست است که توسط جراحان که از مناطقی که دچار سوختگی نشده است، برداشته شده و سپس در ناحیه مورد جراحی و سوخته شده قرار داده می‌شود. ناحیه‌ای که پوست از آن برداشته می‌شود قسمت اهداکننده نامیده می‌شود. قسمت‌های اهداکننده به صورت معمول شامل ران‌ها و پشت است. اما می‌توان از سایر نقاطی که دچار آسیب نشده است غیر از صورت و ناحیه تناسلی استفاده کرد. ناحیه اهداکننده معمولا در حدود یک تا دو هفته زمان برای بهبود لازم دارد.
انواع مختلف پیوند پوست چیست؟
در زمان تصمیم‌گیری برای پیوند پوست، جراحان عوامل زیادی را در نظر می‌گیرند. آنها به موقعیت، ضخامت، اندازه زخم و قسمتی از بدن که آسیب دیده است، توجه می‌کنند:
• پیوندها از خود فرد بیمار یا اتوگرافت که پیوندهای دائمی هستند جایگزین در ناحیه سوخته می‌شوند. با این پیوند پوست، جراحان، پوست را از یک ناحیه بدن برداشته و در قسمت سوخته قرار می‌دهند.
• دو نوع پیوند از خود بیمار: پیوند پوست به صورت ضخیم که تمام اپیدرم و درم برداشته می‌شود و پیوند پوست نیمه‌ضخیم که شامل برداشتن پوست از اپیدرم و مقداری از درم است و سپس قرار دادن آن روی ناحیه سوخته.
• پیوند آلوگرافت و هموگرافت: پیوندهای موقتی برای پوشاندن زخم است. پوست اهدایی معمولا از جسد افراد فوت شده تهیه می‌شود. زنو گرافت: یک پیوند موقت برای پوشاندن زخم است و پوست اهدایی معمولا از خوک گرفته می‌شود. پیوندهای مشبک شده یا مش شده: پیوندهایی هستند که در آنها پوست‌های اهدایی با شکاف‌های کوچکی سوراخ سوراخ می‌شوند. سپس جراحان می‌توانند این بخش تور مانند را در ناحیه گسترده‌ای از سوختگی بسط دهند.
این روش برای پوشش وسعت بیشتری از منطقه سوخته با مقدار کمتری پیوند پوست در سوختگی‌های وسیع است، ولی ظاهر زیبایی آن خیلی خوب نیست.
همه انواع پوست را می‌توان مش یا مشبک کرد. پیوندهای ورقه‌ای: پیوندی است به صورت مستقیم روی زخم از ناحیه اهدایی بدون این‌که مشبک شود.
عفونت در این مورد چگونه است؟
نواحی سوخته می‌تواندهم در زمان جراحت و هم در زمان بهبود عفونی شود. برای جلوگیری از عفونت، افرادی که دچار سوختگی شده‌اند باید توصیه‌های تیم درمانی خود را دنبال کنند. همچنین دستورالعمل‌های راهنمای کنترل عفونت‌های بیمارستانی، مانند دستکش و گان توصیه می‌شود. رعایت کامل بهداشت دست (تمیزی دست‌ها) در جلوگیری از عفونت موثر خواهد بود. این موارد باید توسط فرد آسیب‌دیده، خانواده، دوستان و مراقبان او رعایت شود.
احتیاجات غذایی در این مورد چیست؟
خوراک مناسب، یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در روند بهبود است. بهبود در آسیب‌های سوختگی به کالری و پروتئین بیشتری نسبت به سایر جراحات نیاز دارد. متخصصان تغذیه قادر به ارائه اطلاعات بهتری در مورد رژیم‌غذایی خوب و مناسب هستند.
سلامت روان در این مورد چیست؟
احساس ناراحتی و اضطراب بعد از آسیب‌دیدگی معمول است. سوختگی می‌تواند برای بیمار و خانواده او استرس زیادی داشته باشد. تیم سوختگی شامل روان‌شناس و روانپزشک است که می‌توانند به از بین رفتن حس نگرانی و استرس کمک کنند. خدمات روانپزشکی و روان‌شناسی به مسائلی مانند افسردگی، اضطراب، استرس پس از سانحه، اعتیاد و مشکلات خواب می‌پردازد. خدمات اجتماعی، به خانواده در مدیریت مسکن، امور مالی و پیشبرد سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی کمک می‌کند.
توانبخشی در این مورد چیست؟
توانبخشی روندی است که در آن با کمک درمان و آموزش، بیمار می‌تواند حداکثر توان خود را بعد از جراحت به دست بیاورد. توانبخشی همچنین می‌تواند شامل فیزیوتراپی و کاردرمانی باشد. فیزیوتراپی، اختلالات فیزیکی را درمان می‌کند. هدف در این مورد، بهبود در حرکت و راه رفتن در فرد، انجام فعالیت‌های روزانه و زندگی کردن به صورت مستقل است. درمان می‌تواند شامل ورزش کردن، آتل‌بندی ، بانداژ کردن، دارو و استفاده از وسایل کمکی (مانند عصا و واکر)، ماساژ و تحرک در مفاصل باشد.
کاردرمانی از فعالیت‌های روزمره و مواد برای کمک به بیماران جهت به دست آوردن بهبود خود استفاده می‌کنند. برای نمونه، یک بیمار می‌تواند لباس پوشیدن، حمام کردن، غذا خوردن و غذا پختن را تمرین کند. آسیب شناسی گفتار – تکلم: به بلع مواد غذایی، صحبت کردن، مسائل شناختی و ارتباطات کمک می‌کند. انواع مختلفی از تسهیلات ارائه‌دهنده توانبخشی به بیماران دارای جراحت سوختگی وجود دارد.
مراکز سوختگی در زمان بستری شدن در موارد حاد، اغلب خدمات فیزیکی و کار درمانی متمرکزی ارائه می‌کنند. تیم سوختگی همچنین بیماران را برای مدت طولانی رصد و اگر نیاز باشد درمان‌های بیشتری را تجویز می‌کنند.
مراکز توانبخشی: مرکز توانبخشی مخصوص برای بیماران سوخته به صورت ویژه در ایران وجود ندارد. به همین دلیل بیماران سوخته هم باید به طور سرپایی به مراکز عادی فیزیوتراپی و کاردرمانی در سراسر کشور مراجعه نمایند.
مرکز ارائه‌دهنده خدمات پرستاری: بیماران پس از ترخیص از مرکز سوختگی می توانند از خدمات پرستاری در منزل استفاده کنند اما قیمت بالای این خدمات و پوشش ناکافی بیمه معمولا دسترسی به این خدمات را با مشکل مواجه می کند.
بیماران باید انتظار چه چیزی را داشته باشند؟
روند بهبود برای هرکس متفاوت است. برخی بیماران احساس درد، خستگی و خارش را در زمان بهبود و توانبخشی گزارش کرده‌اند.
درد شایع است. سوختگی درجه۳ با فشار عمیق دردناک است. سوختگی درجه ۲ با جریان هوا و تغییرات دما دردناک خواهد بود. سوختگی درجه اول در سطح پوست دردناک خواهد بود. ارائه‌دهنده خدمات سلامت، درد را به روش‌های مختلف درمان می‌کنند.
خستگی شایع است. هر چه میزان درجه سوختگی بیشتر باشد، میزان خستگی بیشتر خواهد بود. خارش در ناحیه بهبود شایع است. مرطوب‌کننده‌ها و آنتی‌هیستامین می‌تواند به کاهش خارش در ناحیه‌های سوخته کمک کند. بیمار نباید روی زخم‌ها را هیچ‌گاه بخاراند.
خانواده و دوستان بیماری که در بیمارستان بستری است، چه کاری می‌توانند بکنند؟
علاوه بر مراقبت‌های کارکنان پزشکی، بیمار همچنین می‌تواند از سمت خانواده و دوستان خود حمایت شود. ملاقات‌کنندگان و مراقبان می‌توانند نقش بسیار مهمی در روند بهبود داشته باشند. مراقبت از خانواده بیمار هم مهم است (مانند، مسکن، غذا و مراقبت از کودکان). هماهنگی در زمان ملاقات بین خانواده و دوستان نیز می‌تواند موثر باشد.
اعضای خانواده همچنین باید فردی را برای ارتباط با کارکنان پزشکی معرفی کنند. این فرد باید بزرگسال بوده که برای صحبت کردن با تیم پزشکی سوختگی در دسترس باشد.
توجه: این اطلاعات جایگزین توصیه یک پزشک متخصص نیست. شما باید با پزشک خود در مورد درمان مشورت و دستورات او را رعایت کنید.
تالیف و ترجمه در کمیته درمان انجمن ققنوس
کارشناس ارشد پرستاری و مدیریت خانم سحر امینی
