۳۰ مرداد ۱۴۰۲
هنگامی که دچار سوختگی درجه دو یا سه می شوید، خارجی ترین لایه پوست یا اپیدرم را از دست می دهید. از آنجایی که ملانین، رنگدانه های قهوه ای یا سیاه که رنگ پوست را مشخص می کنند، در لایه اپیدرم وجود دارند، با از دست دادن اپیدرم آنها نیز از بین می روند. در نتیجه، محل سوختگی‌های درجه دو یا عمیق‌تر که خود به خود بهبود یافته اند، در ابتدا صورتی و بدون رنگ هستند.
هر چه زخم عمیق تر باشد، روند بازیابی رنگدانه ها کندتر خواهد بود. در ابتدا امکان تجمع نقاط قهوه‌ای در اطراف فولیکول‌های موو بزرگ شدن تدریجی و ترکیب آنها وجود دارد. با این حالت تکمیل فرآیند پیگمانتاسیون مجدد می تواند بیش از یک سال طول کشد و در زخم های بسیار عمیق ، ممکن است فرآیند بازیابی رنگدانه ها هرگز محقق نشود.
اغلب در ناحیه زخم التیام یافته ناشی از سوختگی و نواحی اطراف آن تفاوت رنگ وجود دارد و هر چه سوختگی عمیق تر باشد، این تفاوت مشهودتر است و دستیابی به پوستی همرنگ با نواحی اطراف محل سوختگی دشوارتر می شود.
احتمالاً می‌دانید که قرار گرفتن در معرض نور خورشید موجب افزایش رنگدانه می‌شود، آنچه ما به آن «برنزه شدن» می گوییم.
قرار گرفتن در معرض نور خورشید بر نتیجه نهایی تولید رنگدانه تأثیر گذاشته و باعث تیره شدن پوست می شود. از این رو به بیماران سوخته توصیه می‌شود پوست خود رادرمعرض مستقیم نور خورشید قرار ندهند. تیره تر شدن ناحیه اسیب دیده ناشی از سوختگی درصورت قرار گرفتن در معرض بیش از حد آفتاب نسبت به نواحی اطراف آن پدیده ای محتمل است.
و اما در صورت عدم ایجاد رنگدانه در نواحی سوخته ،پدیده هیپوپیگمانتاسیون رخ می دهد و پوست در این ناحیه روشن تر از نواحی اطراف محل زخم است. هیپوپیگمانتاسیون به سختی درمان می شود. خالکوبی یکی از روشهای به کار برده شده برای ایجاد همرنگی پوست با نواحی اطراف خود است، اما به سختی می توان به رنگی خوب دست یافت و البته خالکوبی ها با گذشت زمان محو و یا کم رنگ می شوند.
حال اگربا ایجاد رنگدانه های زیاد در نواحی سوخته مواجه شویم پدیده هایپرپیگمانتاسیون واقع شده و پوست تیره تر خواهد شد نواحی که دچار هایپرپیگمانتاسیون شده اند رامی توان با کرم های هیدروکینون روشن نمود. اما با استفاده از این محصولات میزان و یکنواختی روشن شدن پوست قابل کنترل نمی باشد.
آنچه مهم به نظر می رسد این است که با قرار نگرفتن در معرض نور خورشید می توان احتمال هیپرپیگمانتاسیون (یا پوست تیره تر در ناحیه آسیب دیدگی ) را کاهش داد.
محافظت در برابر اثرات منفی خورشید به سه دسته تقسیم می شوند: محیطی، فیزیکی و شیمیایی.
محافظت محیطی: بیماران سوختگی باید از قرار گرفتن در معرض مستقیم نور خورشید مابین ساعت یازده صبح تا چهار بعد از ظهر اجتناب کنند.
به خاطر داشته باشید که ارتفاع از سطح دریا نیز بر میزان قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش ناشی از نور خورشید تأثیر گذار است. با افزایش ارتفاع خطر آسیب دیدگی بر اثر اشعه ماورا بنفش بیشتر خواهد بود.
در هوای ابری، بسته به نوع و ضخامت ابر، میزان اشعه ماوارابنفش ده تا نود درصد کاهش می یابد، با این همه احتمال صدمه به اسکار محل سوختگی همچنان وجود دارد.
برف، ماسه و فلز می توانند تا ۹۰ درصد نور ماوراء بنفش را منعکس کرده و احتمال آسیب به پوست را افزایش دهند.
آب دریا می تواند تا ۱۵ درصد نور ماوراء بنفش را منعکس کند، اما آب استخر چندان نوری را منعکس نمی کند.
اشعه ماوراء بنفش تقریباً تا عمق یک متری در آب نفوذ کرده و شناگران در معرض خطرآسیب هستند.
قرار گرفتن در سایه، محافظ خوبی در برابر نور خورشید به شمار می آید، اما باید بدانید چتر ساحلی به نسبت شاخ و برگ های متراکم محافظت کمتری در برابر نور خورشید دارد.
محافظت فیزیکی: هنگام انتخاب لباس در معرض نور خورشید توجه به ویژگی های زیر می تواند به محافظت بیشتر پوست در برابر اشعه ماورا بنفش کمک نماید:
لباس های گشاد، خشک با بافت منسجم ، ضخیم و تیره محافظت بیشتری از پوست می کنند. پارچه های جین، پشمی و مصنوعی ایمن تر هستند.
پارچه های دارای منافذ وبا بافت غیر منسجم ،رنگ های روشن و نازک ، محافظت کمتری در برابر نور خورشید دارند. لباس های نخی، کتان و ابریشم مصنوعی ایمنی کمتری در برابر اشعه ماوراء بنفش ایجاد میکنند.
محافظت شیمیایی: با استفاده از محصولات ضد آفتاب موضعی به دو طریق می توان از پوست در برابر نور خورشید محافظت نمود:
استفاده ازضد آفتاب های غیر آلی(غیر ارگانیک) شامل اکسید روی و دی اکسید تیتانیوم این مواد موثره نور( UV) ماوراءبنفش و نور مرئی را منعکس و جذب می کنند. ضدآفتاب‌های معدنی بسیار مؤثر هستند، اما از نظر زیبایی کمتر قابل قبول می باشند، زیرا به وضوح به صورت لایه ای سفید رنگ روی پوست دیده می شوند.
استفاده ازضد آفتاب های ارگانیک: این ضد آفتابها اشعه ماوراءبنفش را جذب می کنند. توجه داشته باشید در صورت خرید ضد افتاب های ارگانیک بهتر است ضد آفتاب هایی انتخاب کنید که هم نور ماوراءبنفش آ و هم بی را جذب نماید.
اثربخشی این محصولات با فاکتور محافظت در برابر آفتاب یا SPF اندازه گیری می شود. باید این واحد برای ضد آفتاب بالای عدد سی باشد.
امکان به کارگیری از توصیه های فوق الذکر برای کودکان بالای شش ماه وجود دارد.
برای بازماندگان سوختگی که در روند بهبودی به سر می برند، افزایش عملکرد اعضا و انجام فعالیت های روزمره یکی از اهداف اصلی به شمار می آید.و همانطور که می دانیم قرار گرفتن در محیط های غیر سرپوشیده و فضای باز برای همه افراد مهم و ضروری است بنابراین بازماندگان سوختگی نباید از حضور در این فضا ها و انجام چنین فعالیت هایی اجتناب کرده و با به کارگیری روشهای محافظتی هنگام قرار گرفتن در معرض آفتاب به زندگی طبیعی و اجتماعی خود بپردازند.
ترجمه و تلخیص: دکتر محمد جواد فاطمی
